2022_GR_00077 - Hemelwater- en droogteplan - Goedkeuring

De gemeente heeft in samenwerking met Fluvius het hemelwater- en droogteplan opgemaakt. Dit plan is tot stand gekomen door middel van een participatief proces met de verschillende instanties die betrokken zijn bij het watersysteem in de gemeente Langemark-Poelkapelle.
Het is een beleidsplan dat als leidraad dient ingezet te worden bij alle toekomstige ruimtelijke ingrepen om de integrale ruimtelijke visie uit te werken. Het geeft een gebiedsdekkende visie over hoe er binnen de gemeente op lange termijn zal omgegaan worden met hemelwater. Binnen dit plan werd een integrale ruimtelijke visie voor het hele grondgebied uitgewerkt om de economische, maatschappelijke en ecologische gevolgen van wateroverlast en verdroging te beperken en het grondgebied robuust te maken voor de gevolgen van de klimaatverandering.

Lokale besturen, andere overheden en initiatiefnemers houden bij beslissingen en adviezen over de aanleg/vernieuwing van hemelwater-, zuiverings- en groeninfrastructuur, wegeninfrastructuur, gemeentelijk patrimonium, bij de uitvoering van elke water- en droogtetoets en onthardingsprojecten, bij de aanduiding van publieke grachten, bij de ruimtelijke beleidsplanning en bij het verlenen, adviseren en in beroep behandelen van omgevingsvergunningen rekening met het hemelwater- en droogteplan.

Het voorliggende hemelwater- en droogteplan bestaat uit een omgevingsanalyse, juridische en beleidsmatige context, een overzicht van de verschillende knelpunten en kansen, een visie op gemeentelijk niveau en per deelzone en tot slot het actieplan. 

Watersysteem

Het watersysteem in Langemark-Poelkapelle is zodanig opgebouwd dat al het hemelwater afstroomt naar een bepaald punt, nl. de Martjesvaart. De waterlopen die door de gemeente stromen ontspringen op de heuvelrug van Westrozebeke, gelegen in het oosten van de gemeente, en stromen naar het vlakke poldergebied van de Zuidijzerpolder in het noordwesten van de gemeente. Langemark-Poelkapelle is een gemeente waar landbouw buiten de dorpskernen centraal staat. 

Knelpunten

Knelpunten van wateroverlast zijn verspreid in de gemeente terug te vinden. Deze zijn voornamelijk te wijten aan de ligging binnen het overstromingsgebied van een waterloop. Indien dit slechts lokale problemen veroorzaakt, kan het best geopteerd worden om bebouwing individueel te beschermen. Een aantal knelpunten zijn het gevolg van ingebuisde grachten die het water niet voldoende kunnen verwerken of afstromend water. Met uitzondering van Sint-Juliaan zijn geen problemen gemeld binnen dorpskernen. Wel zijn een aantal grachtinlaten gekend die kunnen zorgen voor drukopbouw en verdunning van het afvalwater. Buiten de dorpskernen is erosie een probleem waarmee rekening gehouden moet worden. Dit is het geval in het oostelijke deel van de gemeente, waar er meer hoogteverschillen zijn. Daarnaast is droogte een fenomeen dat de laatste jaren steeds meer de kop op steekt en voor problemen zorgt voor irrigatie bij landbouwers. Het veranderend klimaat heeft een versterkende invloed op de knelpunten wateroverlast en droogte door het veranderende neerslagpatroon.

Visie

De visie op het hemelwater werd gevormd aan de hand van de Waterladder, waarbij verschillende trappen aangeven hoe er met regenwater moet omgesprongen worden. Er dient dan ook in eerste instantie ingezet te worden op bronmaatregelen die ervoor zorgen dat het water dat valt ter plaatse gehouden wordt en opnieuw in de bodem kan intrekken of voor andere doeleinden gebruikt kan worden. Indien dit niet voldoende is, moet het water gebufferd worden en vertraagd afgevoerd worden langs RWA-assen in de richting van het oppervlaktewater. Deze visie werd besproken met verschillende partners zoals de provincie, VMM en Fluvius om tot een breed gedragen visie te komen.

De gemeente Langemark-Poelkapelle wil inzetten op de verschillende onderdelen van deze waterladder.

1. In eerste instantie moet de afstroom van water vermeden worden. Er wordt ingezet op het ontharden, minder verharden of aanleggen van waterdoorlatende verharding op het openbaar domein door het gemeentebestuur. Daarnaast wil men de bevolking eveneens gaan aanmoedigen om zo weinig mogelijk te verharden, waterdoorlatende verharding te voorzien of het water laten aflopen naar groenzones (waar het terug de bodem kan indringen). Dit wordt deels bewerkstelligd door bepaalde richtlijnen vast te leggen in een verordening. Een algemene communicatie- en sensibiliseringsactie dient opgezet te worden over de problematieken, mogelijkheden, verplichtingen, premies… i.v.m. hemelwater, zowel naar bevolking als naar landbouw.
   Door het niet toelaten van bebouwing en reliëfwijzigingen in overstromingsgebied wordt vermeden dat er bestaand buffervolume verdwijnt. Om verdroging te vermijden is het behoud van het grondwater van belang. Om die reden wil de gemeente peilgestuurde drainage aanmoedigen (en eventueel verplichten). Ook bronbemalingen dienen optimaal vergund te worden, zodat de afvoer van water minimaal is en water maximaal geïnfiltreerd wordt.
2. Een tweede bronmaatregel is het hergebruik van het water. Op privaat terrein bestaat daarvoor de verplichting uit de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Hemelwater en de aanmoediging tot het plaatsen van hemelwaterputten door premies. Landbouwers hebben steeds meer nood aan het opvangen van water voor het gebruik ervan in droge periodes. De gemeente kan daarin een ondersteunende rol spelen door samenwerkingen tussen landbouw en industrie te faciliteren en ondersteunen. Ook op openbaar domein kan de gemeente hergebruik toepassen door het afstromend water (van openbare verharding of gebouwen) op te vangen en te hergebruiken (bv. besproeien voetbalvelden).
3. Een derde categorie van bronmaatregelen bevindt zich in de infiltratie. Dit is een onderdeel waar de gemeente wil op inzetten. Het heeft tal van voordelen: water wordt uit het afvoersysteem gehaald en sijpelt de bodem in, waardoor de grondwatertafel wordt aangevuld. Zowel op privaat terrein, als op openbaar domein bestaan verschillende systemen die het mogelijk maken om te infiltreren. Het beste in Langemark-Poelkapelle is om een bovengronds systeem te voorzien. Dat heeft voordelen naar onderhoud toe, maar is beter toepasbaar in regio’s met een hogere grondwaterstand. Een surplus bij het zichtbaar maken van infiltratie is de opbouw van groenblauwe systemen die het hitte-effect en recreatie kunnen verbeteren. Bijvoorbeeld de bestaande groenzones kunnen multifunctioneel ingericht worden en de functie van ‘ruimte voor water’ erbij nemen, zodat het water de ruimte krijgt om te bergen, maar ook om te infiltreren (indien de lokale omstandigheden dit toelaten).
4. Op het vlak van buffering moet worden ingezet op het voorzien van watervoorraden voor droge periodes. Dit kan door deze te voorzien in collectieve bufferbekkens. Daarnaast worden landbouwers aangemoedigd om zelf een waterput aan te leggen, eventueel in samenwerking met andere landbouwers en/of de provincie. Daarnaast wordt het water eveneens vastgehouden (en vertraagd afgevoerd) in verschillende grachten (en eventueel waterlopen) door stuwen te voorzien. Dit kan in droge periodes eveneens zorgen voor het hoger houden van het grondwaterpeil of waterbeschikbaarheid.
5. Wanneer het water dan toch afgevoerd moet worden, gebeurt dat best in een RWA-afvoer die werd afgekoppeld van het afvalwater. Het oppervlaktewater uit bv. grachten wordt best uit het rioleringsstelsel gehouden en afgevoerd naar RWA-assen of waterlopen. Daarnaast is het van belang om de capaciteit van de afvoer goed te verzekeren, door bv. het onderhouden van grachten (en eventueel publieke grachten), slib te vermijden door erosiebestrijding en (slechte) inbuizingen te vermijden en deze in open profiel aan te leggen.

Acties

De voorgestelde acties uit het hemelwater- en droogteplan worden waar nodig verder verfijnd, doorgerekend en geconcretiseerd. Voor acties op het terrein worden de nodige ontwerpen opgemaakt en wordt ook de burger nauwer betrokken. Beleidsmatige acties kunnen vorm krijgen in gemeentelijke reglementen/verordeningen of worden vanuit het lokale niveau doorgegeven aan de bevoegde instanties/beleidsniveaus.

Gemeenteraadsbeslissing van 20 april 2020 betreffende de ondertekening van het Burgemeestersconvenant, ondertekening in groep met collectief engagement.

Gemeenteraadsbeslissing van 4 oktober 2021 betreffende de ondertekening van het Lokaal Energie- en Klimaatpact.